ادبیات یونان(Greek literature)،در تاریخ ادبیات یکی از مهم‌ترین و تاثیر گذار‌ترین کشور‌ها، یونان است. یونان با تاریخ بسیار غنی و اساطیری خود، بسیار تاثیرگذار در ادبیات ظاهر شده است. در خیلی از ژانرها، سبک‌ها و مکاتب، نویسندگان یونانی سرآمد بودند و جریان جدیدی را شروع کردند. ادبیات یونان در آمیخته با مفاهیم اساطیری، فلسفی، حضور خدایان و …. همراه است. این نشان دهنده فرهنگ غنی این کشور است که در ادبیات تجلی پیدا کرده.
ادبیاتی که در آن نویسندگان مثل هومر، سوفوکل، اوریپید و … که آثار حماسی، تراژدی و کمدی خلق کرده‌اند.
اما ادبیات یونان به چند دوره: کهن، کلاسیک و هلنیستی تقسیم می‌شود.
دوره کهن
دوره کهن(Archaic Greece ) آغاز ادبیات یونان به حساب می‌آید. بیشتر آثار به صورت شعر و به حالت شفاهی و نقالی در مراسم‌های مذهبی بوده است. در همین دوران نقالی و شعرخوانی، نویسنده‌ای به نام هومر(Homer) با کتاب ایلیاد، خود را مطرح می‌کند.
ایلیاد(The Iliad) یک کتاب حماسی محسوب می‌شود که در دوره تاریکی(Greek Dark Ages) توسط هومر نوشته شده است.
این اثر به روزای پایانی جنگ تروا می‌پردازد. جنگی که به خاطر عشق به زنی زیبا به نام هلن رخ داده است. هومر در این اثر حماسی، صفی از قهرمانان افسانه‌ای مثل هکتور، آخیلس، پاریس و … را به خوانندگان معرفی می‌کند. جنگاوری و شجاعت این قهرمانان تا صدها سال بعد هم برای جوانان یونانی جذاب بوده است. ایلیاد شعر تضاد‌ها و تفاوت‌هاست. هومر با زیرکی تمام به تضاد میان جنگ و صلح، آسمان و زمین و ایزدان و آدمیان پرداخته است. نوع روایت هومر و اشاره به این تضاد‌ها یک اثر جذاب و ماندگار را خلق کرده. اما دومین کتاب هومر که ادامه دهنده ایلیاد بود و با همان ساختار نوشته شده است اُدیسه(The Odyssey) نام دارد. این اثر روایت 10 سال سفر قهرمان جنگ تروا به نام اُدیسئوس است. هومر تلاش قهرمان داستان را برای بازگشت به وطن روایت می‌کند.
اما دوره کهن یونان فقط به هومر ختم نمی‌شود، بلکه نویسندگان و ادیبان دیگر هم در این دوره حضور داشتند.
می‌شود به ازُپ(Aesop)، هِزوید(Hesiod) و ساپفو(Sappho) اشاره کرد. ازُپ یک قصه گو بسیار ماهر و برجسته بود.
هزُید او را به عنوان پدید آورنده تبارنامه ایزدان معرفی می‌کند که سروده‌های بسیار بلندی در زمینه ستایش و خدایان سروده است.
ساپفو به نوعی اولین خانم شاعر دوران کهن یونان محسوب می‌شود. او هم اشعارش در ستایش ایزدان بوده است و بعدها روی بسیاری از شاعران رومی هم تاثیر گذاشته است.
دوره کلاسیک
دوره کلاسیک(Classical Greece)، دوره پیدایش هنر نمایش است. نویسندگان دوره کلاسیک به سمت نمایشنامه نویسی رفتند و سروده‌ها را به صورت نمایشی خلق کرده‌اند. هدفشان فقط سرگرم کردن مخاطب نبود بلکه از این طریق به تعلیم و آموزش، کالبدشکافی مسائل اجتماعی و دیگر مسائل می‌پرداختند.
اجراهای این نمایش‌ها در صحنه‌های رو باز برای مردم به نمایش در می‌آمد. نکته دیگر تئاتر یونانی وجود همسرایان بود. همسرایان گروهی بودند که سروده‌های حماسی همراه با نکات آموزشی را یک صدا بیان می‌کردند.
تراژدی در یونان متولد شده است. اکثر نوشته‌های نمایشی یونان به صورت تراژدی روایت می‌شود. قهرمانی که در بین دو راهی گیر افتاده و هر راهی را که انتخاب کند به تباهی کشیده می‌شود. حضور خدایان و قهرمانان افسانه‌ای در این نوشته‌ها هم به چشم می‌خورد. در بین همه نویسندگان می‌شود به 3 نام بزرگ و مهم نمایشنامه نویس اشاره کرد.
ایسخولوس(Aeschylus) که حدود 70 نمایشنامه نوشته است اما 7 تا نمایشنامه از وی باقی مانده است. نمایشنامه ایرانیان، هفت تن علیه تبِس، نیازآوران، پرومتئوس در بند و سه‌گانه اُریستیا نوشته است. او هم در نمایشنامه‌هایش از خدایان، جنگ‌های حماسی و اساطیر می‌گوید و در قالب تراژدی آن را روایت می‌کند.
سوفوکل(Sophocles) او را به عنوان دومین تراژدی نویس یونانی معرفی می‌کند. سوفوکل نمایشنامه‌های بسیاری نوشته است اما معروف‌ترین آثار وی یک سه‌گانه است. ادیپ شهریار(Oedipus Rex)، آنتیگونه(Antigone) و اُدیپوس در کُلُنوس این سه گانه‌های مهم را تشکیل می‌دهد.
سومین نمایشنامه نویس مهم یونان آریستوفا(Aristophanes) نام دارد. او آثار کمدی در قالب نمایشی خلق کرده است. او به عنوان تنها و اولین کمدی نویس دوره کلاسیک به حساب می‌آید. آریستوفا در آثارش شخصیت‌های مهم و سیاستمداران را به سخره می‌گرفت و به شدت به آن‌ها انتقاد می‌کرد.
اما در این دوره فیلسوفان بسیاری مهمی هم بودند که تحولی بزرگ با مفاهیمشان ایجاد کردند. افلاطون، ارسطو، اپیکتتوس و اپیکور از فیلسوفان این دوره بودند. این فلاسفه در دوره کلاسیک آثار بسیار مهمی از خود به جا گذاشته‌اند. فن شعر ارسطو از مهم‌ترین آثار آن زمان به حساب می‌آید.
دوره هلنیستی
در دوره هلنیستی(Hellenistic period ) نویسندگان و شاعران متفاوتی متولد شده‌اند. کالیماخُس یکی از مطرح‌ترین شاعران این دوره به حساب می‌آید. او بیشتر از 800 کتاب، 60 پیش گفتار و 6 سروده دینی را خلق کرده است. اما معروف‌ترین اثر وی ریشه‌های آتنیا نام دارد که به عظمت و بزرگی فرهنگ یونانی پرداخته است. در کارهایش بیشتر به اسطوره‌های یونانی، عیدهای کهن و فرهنگی می‌پرداخت.
اما در این دوره چند تاریخ نویس مطرح هم وجود داشت. معروف‌ترین چهره این دوره می‌توان به پُلی بیوس اشاره کرد. او کتابی به نام تواریخ در مورد قدرت گرفتن روم و فتح یونان در سال 146 پیش از میلاد نوشته است. دیگر تاریخ نویس مطرح آن زمان، پلوتارخُس نام دارد. سرگذشت همتراز که زندگینامه بزرگان یونان باستان را روایت می‌کند از مهم‌ترین اثر وی به حساب می‌آید.
در این مقاله به صورت بسیار خلاصه به سه دوره مهم تاریخ ادبیات یونان باستان پرداختیم و کمی با ساختار، نویسندگان و آثار مهمشان آشنا شدیم. بی شک تاریخ کهن و ادبیات غنی یونان از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین دوره‌ها به حساب می‌آید. در سروده‌ها، داستان‌های حماسی و نمایش‌های کمدی و تراژدی سرآمده بوده‌اند و راهی تازه برای آیندگان ساختند.
